Polskie gatunki nietoperzy są co najwyżej wielkości wróbla, ich waga sięga kilkudziesięciu gramów, a najmniejszy podkowiec mały może ważyć tyle co złotówka czyli całe 5 gram. Największy natomiast borowiec wielki, waży 44 gram, a rozpiętość jego skrzydeł wynosi ok 46 cm.

Wszystkie są objęte ochroną prawną, ponieważ człowiek ingerując w ich środowisko doprowadził do zmniejszenia liczebności tych ciekawych zwierząt.

Dodatkowo zwierzęta te nie mają zbyt dobrej passy, wiąże się z nimi wiele ludowych zabobonów, ale również we współczesnych czasach powiązano je z pandemią SRS-CoV-2, która na jakiś czas zmieniła oblicze dobrze znanego nam świata. Co niestety dodało im jeszcze więcej czarnego PR-u.

Co tak naprawdę o nich wiemy, oprócz tego że w masowej kulturze kojarzą się w wampirami i innymi mrocznymi mocami?

Przede wszystkim jako jedyna grupa ssaków wykształciła umiejętność aktywnego lotu, ich błona lotna połączona jest z palcami, przez co rząd nietoperzy otrzymał nazwę ,,Chiroptera’’ – czyli ,,rękoskrzydłe’’. Patrząc na ich niewielkie rozmiary, aż trudno uwierzyć, że potrafią żyć prawie dziesięć razy dłużej niż podobnej wielkości ryjówki czy myszy. Ich długowieczność najprawdopobniej wynika z zajęcia niszy ekologicznej o dużo mniejszej liczbie wrogów naturalnych czyli mroków nocy oraz umiejętności aktywnego lotu, co umożliwia szybką ucieczkę przed potencjalnym agresorem. To kolejna nietoperza super - moc.

Nietoperze jako jedyne ssaki lądowe posiadły umiejętność wyjątkowej orientacji w przestrzeni – czyli echolokację opartą na ultradźwiękach. Dzięki temu echolokacja uniezależniła je od zmysłu wzroku, a co za tym idzie od światła słonecznego. Dzięki temu z łatwością wyszukują ofiar w totalnych ciemnościach nocy, omijając po drodze przeszkody w postaci drzew, krzewów tylko za pomocą echa własnego głosu.

Nietoperze mimo dość niewielkich rozmiarów posiadają duży żołądek, który jest przystosowaniem do dość krótkiego czasu dużej dostępności pokarmu w ciągu nocy, krótkie jelito ułatwia natomiast szybkie trawienie oraz spadek masy, ważny w czasie lotu. Kolejną ciekawostką dotyczącą nietoperzy, wykorzystywaną w masowej popkulturze jest charakterystyczna pozycja spoczynkowa, czyli zwisanie głową w dół. Przybranie tej pozycji umożliwiają specyficzne cechy układu krążenia, szkieletu. Pozycja ta nie wymaga zużycia energii, również dzięki wyjątkowemu mechanizmowi w budowie stopy. Ścięgna palców same zaciskają chwyt stopy, dzięki czemu do jego utrzymania nie jest potrzebna siła mięśni.

Zwierzęta nocy podczas polowania wykorzystują nadzwyczajnie wrażliwy słuch, są w stanie usłyszeć takie odgłosy jak bzykanie muchy, szmer owada w ściółce leśnej. Jeżeli staniemy im na drodze zwyczajnie nas ominą. Historię o nietoperzach wkręcających się we włosy, możemy więc włożyć między bajki.

Spójrzmy na nie bardziej życzliwie, ponieważ ich rola w lesie jest nieoceniona. Te bardzo pożyteczne zwierzęta, zjadają ogromne ilości owadów. Dla leśników są ważne ponieważ ograniczają liczebność szkodliwych owadów, dla zwykłego Kowalskiego są wytchnieniem, ponieważ w ciągu nocy zjadają ogromną masę komarów. Jedna kolonia karlików w pobliżu domostwa redukuje ilość komarów do ok. 90 procent.

Znając ogromną rolę tych zwierząt w lesie i przyrodzie, leśnicy pozostawiają drzewa dziuplaste, które są naturalnym schronieniem dla tych zwierząt.

Przy Centrum Edukacji Leśnej wisi kilkadziesiąt budek przygotowanych z myślą o tej grupie zwierząt, a podczas codziennych zajęć edukatorzy opowiadają o ważnej roli nietoperzy oraz dementują krzywdzące tę grupę zwierząt plotki, jakoby odżywiały się krwią i wplątywały się we włosy.

Tekst: M. Żmiejko